کاشیکاری

انواع کاشیکاری یکی از روش های دلپذیر تزئین معماری در سرزمینهای اسلامی است.  انواع کاشیکاری پنجمین شیوه اساسی و بنیادین در تزئینات ساختمان محسوب می‌شود، شیوه‌ای که همچنان در رده زیباترین و البته گران‌ترین تزئینات قرار دارد. هنر کاشیکاری در ایران با ورود اسلام به اوج خود رسید، معماری ایرانی که در مکان‌های اسلامی اجرا شد بدون کاشیکاری قطعا به رستگاری نمی‌رسید.تحول و توسعه انواع کاشی ها از عناصر خارجی کوچک رنگی در نماهای آجری آغاز و به پوشش کامل بنا در آثار تاریخی قرون هشتم و نهم هجری انجامید. در سرزمین های غرب جهان اسلام که بناها اساسا سنگی بود، کاشی های درخشان رنگارنگ بر روی دیوارهای سنگی خاکستری ساختمانهای قرن دهم و یازدهم ترکیه، تأثیری کاملا متفاوت اما همگون و پر احساس ایجاد می کردند.  در بین کشورهای مختلف اسلامی در این زمینه، ایران از مرکزیتی خاص برخوردار بوده و آثار متنوعی از انواع کاشیکاری باقی مانده در گوشه و کنار این سرزمین پهناور شاهدی بر این مدعاست.
استفاده از آجر های لعاب دار، یکی از تحولات زیبا در امر معماری بوده که سبب رواج نوعی کاشی های زیبا گردید و به ساخت آن ها به مرور زمان با تغییر و تحولاتی همراه شد. این هنر و صنعت ، از صنایع وابسته به معماری سنتی بوده و در گذشته بیشتر در ساخت بناهای سنتی و مذهبی از قبیل مساجد و آرامگاه ها استفاده می شد و امروزه در بناهای مدرن نیز کاربرد دارد.

جز مهم کاشی، لعاب است. لعاب سطحی شیشه مانند است که دو عملکرد دارد: تزیینی و کاربردی. کاشی های لعاب دار نه تنها باعث غنای سطح معماری مزین به کاشی می شوند بلکه به عنوان عایق دیوارهای ساختمان در برابر رطوبت و آب، عمل می کنند.
تا دو قرن پس از ظهور اسلام در منطقه بین النهرین شاهدی بر رواج صنعت کاشیکاری نداریم . تنها از زمان اواسط قرن سوم هجری، هنر کاشیکاری احیا شده و رونقی مجدد یافته است. در حفاری های شهر سامرا، پایتخت عباسیان، بین سالهای 836 تا 883 میلادی بخشی از یک کاشی چهارگوش چندرنگ لعاب دار که طرحی از یک پرنده را در بر داشته به دست آمده است. از جمله کاشی هایی که توسط سفالگران شهر سامرا تولید و به کشور تونس صادر می شد، می توان به تعداد صد و پنجاه کاشی چهارگوش چند رنگ و لعاب دار اشاره کرد که هنوز در اطراف بالاترین قسمت محراب مسجد جامع قیروان قابل مشاهده اند. احتمالا بغداد، بصره و کوفه مراکز تولید محصولات سفالی در دوران عباسی بوده اند. صنعت سفالگری عراق در دهه پایانی قرن سوم هجری رو به افول گذاشت و تقلید از تولیدات وابسته به پایتخت در بخش های زیادی از امپراتوری اسلامی مانند راقه در سوریه شمالی و همچنین نیشابور در شرق ایران ادامه یافت. در همین دوران، یک مرکز مهم ساخت کاشی های لعابی در زمان خلفای فاطمی در فسطاط مصر تأسیس گردید.
نخستین نشانه های  انواع کاشیکاری بر سطوح معماری، به حدود سال 450 ه.ق باز می گردد که نمونه ای از آن بر مناره مسجد جامع دمشق به چشم می خورد. سطح این مناره با تزئینات هندسی و استفاده از تکنیک آجرکاری پوشش یافته، ولی محدوده کتیبه ای آن، با استفاده از کاشی های فیروزه ای لعابدار تزئین شده است.
شبستان گنبد دار مسجد جامع قزوین( 509 ه.ق) شامل حاشیه ای تزئینی از کاشی های فیروزه ای رنگ کوچک می باشد و از نخستین موارد شناخته شده ای است که استفاده از کاشی در تزئینات داخلی بنا را در ایران اسلامی به نمایش می گذارد. در قرن ششم هجری، کاشیهایی با لعاب های فیروزه ای و لاجوردی با محبوبیتی روزافزون رو به رو گردیده و به صورت گسترده در کنار آجرهای بدون لعاب به کار گرفته شدند.
تا اوایل قرن هفتم هجری، ماده مورد استفاده برای ساخت کاشی ها  و انواع کاشیکاری گل بود اما در قرن ششم هجری، یک ماده دست ساز که به عنوان خمیر سنگ یا خمیر چینی مشهور است، معمول گردید و در مصر و سوریه و ایران مورد استفاده قرار گرفت.

کاشیکاری انواع مختلقی دارد که از جمله ی آنها می توان کاشیکاری معرق، کاشیکاری هقت رنگ، کاشیکاری معلقی، کاشیکاری مقرنس و کاشیکاری مشبک نام برد…

کلمات کلیدی:

انواع کاشیکاری

کاشی کاری مقرنس

کاشی هفت رنگ

ساخت انواع گنبد و گلدسته

معماری سنتی

نقاشی اسلیمی

کاشی کاری معلقی