آینه کاری و نمای داخلی

هنر آینه کاری یکی از شاخه‌های هنرهای تزیینی ایران است و از ابتکارهای ویژهٔ هنرمندان ایرانی به‌شمار می‌آید و در دوره ساسانیان رایج بوده‌است. کاربرد این هنر بیشتر در اماکن مذهبی وزیارت گاهی وبه منظور زیباسازی فضا است و امروزه هنرمندان زیادی به این کار مشغول اند. این هنر به ویژه در استان اصفهان برجستگی بیشتری نسبت به دیگر استان ها دارد. درفرهنگ ایرانی آیینه (Mirror) نماد پاكی، راستی و صداقت است و به همین دلیل است كه ایرانیان از آیینه درخانه، آئین ها و مراسم و حتی معماری بسیار استفاده می كنند. از آیینه در معماری به منزله عنصری تزئینی و به دلیل جذب نور بیشتر و ایجاد محیطی دل انگیزتر استفاده شده است. در واقع استفاده از آیینه در تزئین بنایا معماری ابتکار هنرمندان ایرانی است و اوج شكوفایی هنر آیینه كاری در معماری دوره ی قاجاریه بوده است كه نمونه های بسیاری از آن را در عودالان می توان یافت. آینه کاری نوعی تزیین داخلی بناها، با چسباندن قطعه‌های کوچک آینه به شکل‌های هندسی و گل و بته‌های مختلف است. در این رشتهٔ هنری، هنرمند آینه ‌کار با استفاده از آینه و برش آن به اشکال متنوع، نمایی درخشنده و چشم نواز در بناها ایجاد می کند که از بازتاب نور در قطعات بی‌شمار آینه، درخشش و زیبایی در تزیینات بناها به وجود می آید. آینه کاری پوششی بسیار مناسب و زیبا برای تزیین بنا از نظر استحکام و دوام است.

تاریخچه ی آینه کاری

مدارک تاریخی نشان میدهد که تزیین بنا با آینه برای نخستین بار در شهر قزوین پایتخت شاه طهماسب  صفوی و در دیوان خانه ای که او در سال  ۹۶۵ ق. به پایان رساند آغاز شده است .

پس از انتقال پایتخت از قزوین به ِاصفهان  به سال ۱۰۰۷ق. آیینه کاری در کاخ اشرف (بهشهر) گسترش یافت در تزیین بسیار از کاخهای سلطنتی  ِاصفهان که به نوشته  شاردن شمار آنها از ۱۳۷ فزونتر بود از آینه استفاده شد . از میان آنها کاخ معروف به ” آیینه خانه”  که به سبب کار برد بسیار آینه در آن بدین نام شهرت داشت از همه زیباتر بود .

“آیینه خانه ” چون چهلستون ایوانی با ۱۸ ستون آینه کاری شده داشت و تالار و سقف ایوان و دیوار های آن را آینه های یک پارچه “جام آینه ”  به ازای ۵/۱ تا ۲ متر و پهنای یک متر  آراسته بودند . ( عکس آن که نایاب است در سایت اینه کاری دات کام گذاشته ام “عبدی” )  .

باز تاب تصویر زاینده رود و بیشه های ساحل شمالی آن در آینه های این بنا منظره ای دلپذیری به وجود میآورد .

برافتادن صفویان وناپیداری سیاسی و اقتصادی سرچشمه گرفته شده از آن برای مدتی آیینه کاری را دچار رکورد کرد. نخستین بنای آیینه کاری شده پس از این دوره دیوان خانه کریم خان زند در شیراز بود که آنهم به سال ۱۲۰۹ ق. به فرمان آقامحمدخان قاجار ویران شدو ستونها یک پارچۀ حجاری شده ودرهای خاتم و آیینه های بزرگ آن را برای توسعه وبازسازی ایوان دار الاماره ی تهران (ایوان تخت مرمر کنونی) به تهران حمل کردند.  آیینه کاری درسده ۱۳ هجری قمری رو به ترقی وگسترش نهاد و تکاملی تدریجی اما محسوس داشت. در طول این قرن آثار زیبایی چون تالارهای واتاقهای شمس العماره  (تالار آیینه) کاخ گلستان (۱۲۹۹ق) در تهران ایوان وآستانه حضرت عبدالعظیم در شهر ری وآیینه کاری دارالسیاده آستان قدس رضوی(۱۳۰۰ق) در مشهد انجام گرفت که هر یک به تناسب شیوه کار این دوره به شمارمی آید در این دوره طولانی به جزء آینه کاری ایوان آستان حضرت معصومه ۱۳۰۳.ق در قم ،آینه کاری در خور توجه دیگری را نمی شناسیم اما نخستین تجربه های پس از تکامل و پیشرفتی محسوس و چشمگیر حکایت دارد .

در بخشهای آینه کاری شده دو شهوند (کاخ موزه سبز کنونی ) در مجموعه سعد آبادِ شمیران و کاخ مرمر در تهران که به ترتیب در سالهای ۱۳۰۶ و۱۳۱۵ .ش ساخته شدند تکامل و نوآوری تازه دیده می شود .

آینه کاری شمس العماره

گسترش کاربرد ِآینه کاری تحول دیگری است که در این سده پدید آمد . از این پس آینه کاری از محدوده مذهبی و کاخها ی سلطنتی خارج شد و به صورتی گسترده در اماکن همگانی چون هتلها و رستورانها و تاتر ها فروشگاها و بانکها و خانه ها به کار رفت این گسترش در شیوه سنتی  آینه کاری بی اثر نبود و با نوآوریهای تازه همراه شد .

مراحل اجرای آینه کاری

مراحل مختلف آینه کاری بدین گونه است که نخست طرح کار توسط ( رسام ، معماربنا یا خود آینه کار ) تهیه می شود .

در طرحهای پیچیده کاغذ را سوزنی میکنند و به وسیله آن سطح را (گّرده ) می زنند و سپس آینه کاری را برابر گرده اجرا میکنند . در مواردی که آینه کاری دارای سطح برجسته باشد زمینۀ کار را قبلا گچبری کرده و برای طرح آماده می سازد. (جام کش) ورقه آینه یک تکه را در اشکال واندازه های مورد نیاز بسته به طرح بریده وآماده میکند آنگاه (آیینه چسبان)با ملات مخصوص قطعات آیینه را برابرطرح بر سطح کار می چسباند و نقوش دلخواه را پدید می آورد. در پایان( ایینه شور)کار پاک کردن وجلا دادن (پرداخت کاری)آیینه را برعهده می گیرد توجه داشته باشید تمام مراحل را استاد کار به دقت زیر نظر دارد. ابزار کار آیینه ساده و صدالبته به ،هنر و تجربه استادکار متکی است که شامل الماس (نرم بر) ,گونیا ,خط کش است. از آیینه با ضخامت کم (۱, ۵/۱ ,۲,میلیمتر) استفاده می شود برای برش آیینه کاری باید باید ببینیم طرح مورد نظر از چه اجزایی تشکیل شده مربع ,مثلث، لوزی سپس طرح را برش عمیق میدهیم سپس روی قطعات کوچک را با الماس نرم بر (درِز) میدهیم آینه درز دار بسیارترد وشکننده است سپس آن را روی ملات گذاشته با تلنگر جدا می کنیم و کار بدین ترتیب به پایان می رسد.